De financiele crisis in context

Zonder enige twijfel zijn september, oktober en november van 2008 maanden met diepgaande en lange termijn consequenties voor de financiële markten en de wereldwijde economie. Steeds vaker krijg wij de vraag of de dalende aandelenbeurzen ooit nog weer zullen herstellen. Het is volgens ons daarom zinvol deze crisis wat meer context te geven. In deze kwestie kijken we zowel naar de huidige tijd als naar het verleden. Zeker nu we via de media af en toe geluiden horen dat deze crisis overeenkomsten vertoont met de grote depressie van de jaren 30 uit de vorige eeuw.

Kredietcrisis
De regeringen en centrale banken worden geconfronteerd met een nog nimmer vertoonde druk op het wereldwijde bankensysteem. Banken weigeren elkaar geld te lenen. Hetzij vanwege angst, hetzij vanwege zogenaamde ‘counter party default’ oftewel het risico dat banken ‘omvallen’.

De oorspong van deze angst ligt bij de ineenstorting van New Century Financial in 2007. Toen werd duidelijk waar de Amerikaanse hypothekenmarkt en met name de ‘sub-prime’ markt van risicovolle geldleningen aan huizenkopers in terecht was gekomen. Als gevolg hiervan moesten banken vele miljarden dollars afschrijven. In Nederland zagen we partijen als NIBC (ja, die van die hoge spaarrente) en GMAC in de problemen komen. Het bevriezen van liquiditeiten en kredietmarkten dwongen de banken om over te gaan tot gedwongen verkopen van huizen en uitzetting van huiseigenaren. Door deze ontwikkeling kwam de gehele huizenmarkt onder grote druk te staan waardoor de huizenprijzen in de VS begonnen te dalen.

Economische groei blijft hoopvol
Ondanks alle negatieve berichten, verwachten macro-economen nog steeds een groei van wereldwijde economie, geleid door de voortdurende industrialisatie van China en India in het bijzonder. Dit is een belangrijk – positief – verschil als we het vergelijken met de recessie van de 90er jaren. De verwachtingen geven aan dat de wereldwijde groei afneemt van ongeveer 4% in 2008 tot 3,5% in 2009.

Reacties van regeringen en centrale banken
De wereldwijde reddingsacties lopen tot in de honderden miljarden dollars. De cijfers geven de betrokkenheid van regeringen aan om vertrouwen en stabiliteit te herstellen in het financiele systeem en hoewel enorm qua omvang moeten deze reddingsoperaties handelbaar kunnen zijn in een lange termijn context. Het is belangrijk te realiseren dat niet ingrijpen een veel grotere invloed zal hebben op overheidstekorten.

Terwijl vergelijkingen gemaakt worden met andere gebeurtenissen, zoals de grote depressie van de jaren 30, zijn de banken vandaag in een veel betere positie dan toen. Ze hebben een veel betere kennis van economieën dan hun voorgangers in de jaren 30. Hierdoor zijn ze veel meer proactief geweest in het voorzien van liquiditeiten naar de markten en – in samenwerking met regeringen – hebben zij belangrijke financiële instituten kunnen redden.

Rente en inflatie
De gecoördineerde wereldwijde verlaging van de rente op 8 oktober was een mijlpaal. Voor de eerste keer was China hierin betrokken. Ook hieruit bleek een wereldwijde wil om de crisis te beteugelen. Terwijl de renteverlaging geen korte termijn effect zal hebben op de economische groei, zal naar verwachting wel tegemoet worden gekomen aan een welkome verlaging van de druk op de markt voor hypotheken en kredieten. Ook de banken zullen hiervan profiteren omdat krediet- en hypotheeknemers beter aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Verdere renteverlagingen zullen de komende maanden nodig zijn - en worden ook verwacht – voordat we een grote verandering gaan zien in consumentenvertrouwen en uitgaven.
Naar verwachting zal hierbij de inflatie beperkt worden door het zakken van de prijs van olie van 147 dollar naar minder dan 60 dollar per vat.

Lange termijn verwachting
De volgende grafiek laat zien dat de aandelenmarkt op de lange termijn bestand is tegen economische ‘shocks’ en crises. Het verleden leert ons dat enorm scherpe dalingen, zoals we die al een paar maanden zien, goede kansen bieden om ‘bij te kopen’ of ‘aan te kopen’. 

Conclusie
Aandelenmarkten hebben in eerste instantie erg sterk gereageerd op de maatregelen voor de banksector in de VS, Engeland en Europa. Deze situatie lijkt nu zijn dieptepunt te testen. Met een overschot aan in de markt gestopte middelen is het nu een kwestie van terugkerend vertrouwen en verbeterd sentiment om de weg naar boven weer te vinden.

In de tussentijd kijken beleggers naar de reële economie en het effect dat de financiële crisis daarop heeft. De strenge maatregelen en toezicht op de banksector zullen in eerste instantie leiden tot duurdere leningen, leningcriteria en het beperken van risico’s. Het IMF blijft echter redelijk optimistisch over de economische verwachtingen gebaseerd op vier belangrijke pijlers. Ten eerste zijn grondstofprijzen terug van hun hoogterecords. Ten tweede is de verwachting dat de Amerikaanse huizenmarkt in 2009 haar dieptepunt bereikt. Ten derde zullen de economieën in de Westerse landen nog steeds licht blijven groeien binnen een strakkere kredietrichtlijn. Ten vierde wordt sterke groei nog steeds verwacht in de opkomende economieën. Terwijl we ongetwijfeld nog onrustige maanden gaan zien, zijn wij er van overtuigd dat we daar uit komen en weer de koers omhoog gaan vinden.